Czcionka
de

Miejsca pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech

Serdecznie witamy na stronie internetowej Polsko-Niemieckiej Współpracy
Młodzieży, poświęconej miejscom pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech.

Zapraszamy do korzystania z bazy!

Iłża – cmentarz i pomniki

rozwiń wszystkie

Historia

Miejscowość położona na południe od Radomia. We wrześniu 1939 r. okolice Iłży stały się terenem zaciekłych walk toczonych przez grupę operacyjną gen. Stanisława Skwarczyńskiego (niepełne trzy dywizje piechoty: 3, 12 i 36), wchodzącą w skład Armii „Prusy”, z nacierającymi wojskami niemieckiego 15 Korpusu Lekkiego 10 Armii. Zgrupowanie polskie zostało okrążone 7 września właśnie pod Iłżą. 8 i 9 września rozegrała się bitwa, w której celem strony polskiej było powstrzymanie wojsk niemieckich, aby umożliwić całej grupie dojście do Wisły. Samej Iłży przed natarciem niemieckiej 3 Dywizji Lekkiej broniły oddziały polskiej 3 Dywizji Piechoty Legionów. W wyniku tych walk marsz sił niemieckich na południe został opóźniony o dwa dni, jednak grupa gen. Skwarczyńskiego została rozbita i w rozproszeniu wycofała się za Wisłę. W walkach pod Iłżą poległo ok. 150 polskich żołnierzy, ok. 500 zostało rannych. Straty niemieckie były mniejsze, choć również znaczne.

Wkrótce po klęsce wrześniowej powstały w Iłży polskie organizacje konspiracyjne. Od listopada 1939 r. działał ZWZ/AK, stając się wkrótce najsilniejszą organizacją konspiracyjną. Oprócz ZWZ działało wiele innych organizacji, w tym Organizacja Orła Białego (włączona następnie do AK) i Bataliony Chłopskie. Tereny powiatu iłżeckiego stanowiły dogodny teren dla działań dywersyjnych i partyzanckich. Pierwszy oddział partyzancki powstał już w 1941 r. Nasilenie działalności dywersyjnej i partyzanckiej nastąpiło w 1943 r. Jesienią tego roku drobne grupy partyzanckie AK zostały złączone w jeden większy oddział pod dowództwem Antoniego Hedy „Szarego”. Ożywiona działalność konspiracyjna i dywersyjna wywołała represje niemieckie, m.in. w styczniu 1940 r. aresztowano kilkuset członków Organizacji Orła Białego, spośród których 360 zostało zamordowanych w lutym 1940 r. 29 czerwca 1940 r. rozstrzelano koło Skarżyska-Kamiennej 760 osób. Oprócz aresztowań i masowych mordów dokonywano także pacyfikacji wsi, często paląc żywcem ich mieszkańców (np. Bór Kunowski, Mołdawa, Wólka Modrzejowa, Zawałów, Dębowe Pole, Borsuki, Gębice, Rzuchowiec).

Tadeusz Rutkowski

Pamięć

Ofiary tych wydarzeń zostały upamiętnione przede wszystkim na cmentarzu w Iłży, gdzie znajduje się mauzoleum poległych żołnierzy września 1939 r. oraz poległych i zamordowanych członków organizacji konspiracyjnych. W samej Iłży wzniesiono pomnik „Obrońcom ziemi iłżeckiej”. Pomnik ku czci żołnierzy z września 1939 r. znajduje się także w miejscowości Piłatka pod Iłżą.

Tadeusz Rutkowski

Informacje praktyczne

Iłża – cmentarz i pomniki

Iłża, Polska

Dojazd: Iłża leży 28 km na południe od Radomia przy drodze E 371.