Kock – cmentarz wojskowy i izba pamięci

W Kocku (pow. lubartowski) znajduje się cmentarz wojskowy, pomnik generała Franciszka Kleeberga oraz Izba Pamięci upamiętniające bitwę stoczoną w dniach 2-5 października 1939 r. przez Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie” z niemiecką 13 Dywizją Zmotoryzowaną i 14 Korpusem Zmotoryzowanym (gen. Gustav von Wietersheim). Oddziały dowodzonej przez gen. Kleeberga SGO „Polesie” maszerowały z rejonu Włodawy w kierunku zachodnim – początkowo na pomoc walczącej Warszawie, a po otrzymaniu wiadomości o jej kapitulacji w celu opanowania składów amunicji w Stawach i przejścia w Góry Świętokrzyskie. W okolicach Kocka zgrupowanie Kleeberga, złożone z niejednolitych i źle uzbrojonych formacji, zostało zatrzymane przez oddziały niemieckie. Po trzech dniach wobec braku amunicji i szans na kontynuowanie walki SGO złożyła broń. Generał Kleeberg wydał wówczas słynny, wielokrotnie cytowany rozkaz o kapitulacji:

Żołnierze! Z dalekiego Polesia, znad Narwi, z oddziałów, które się oparły demoralizacji, zebrałem Was pod swą komendę, by walczyć do końca. Chciałem iść najpierw na południe, gdy stało się to niemożliwe – nieść pomoc Warszawie. Warszawa padła, nim doszliśmy. Mimo to nie straciliśmy nadziei i walczyliśmy dalej, najpierw z bolszewikami, następnie w pięciodniowej bitwie pod Serokomlą z Niemcami. Wykazaliście hart i odwagę w masie zwątpień i dochowaliście wierności Ojczyźnie do końca. Dziś jesteśmy otoczeni, a amunicja i żywność są na wyczerpaniu. Dalsza walka nie rokuje nadziei, tylko rozleje krew żołnierską, która jeszcze przydać się może. Przywilejem dowódcy jest brać odpowiedzialność na siebie. Dziś biorę ją w tej najcięższej chwili – każę zaprzestać walki, by nie przelewać krwi nadaremnie. Dziękuję Wam za Wasze męstwo i Waszą karność, wiem, że staniecie, gdy będzie potrzeba. Jeszcze Polska nie zginęła i nie zginie.

Bitwa pod Kockiem była ostatnią stoczoną przez Wojsko Polskie w ramach wojny obronnej Polski w 1939 r. Stanowi symbol bohaterskiej i ofiarnej walki polskich żołnierzy w rozpaczliwej sytuacji.