Łódź – Muzeum Tradycji Niepodległościowych – Oddział Radogoszcz

Radogoszcz od pierwszych lat powojennych stał się dla łodzian miejscem pamięci narodowej. 9 września 1961 r. odsłonięto na terenie byłego obozu mauzoleum i pomnik. Niedaleko kilkudziesięciometrowej wysokości strzelistego obelisku znalazł się granitowy sarkofag z urną zawierającą prochy pomordowanych i spalonych żywcem ofiar w pamiętną noc z 17 na 18 stycznia 1945 r. Tablica na frontonie sarkofagu zawiera następujący napis:

 „Tu leżymy pomordowani w przeddzień wolności.

Ogień zabrał nam ciała i imiona.

Słowa te można traktować jako swoisty testament pomordowanych przekazany potomnym. Są one – jak podkreślano podczas odsłonięcia mauzoleum – „wieczną przestrogą”.

Obecnie mieści się tu oddział Muzeum Tradycji Niepodległościowych – Muzeum Martyrologii i Walki – Radogoszcz, które upamiętnia nie tylko dzieje więzienia i dramatyczne wydarzenia stycznia 1945 r. Obok stałej wystawy na ten temat, od stycznia 2003 r., czynna jest druga jej część – „Łódź i ziemia łódzka w okresie wojny i okupacji 1939-1945”. Na wewnętrznym murze obiektu znajdujemy tablice pamiątkowe ufundowane m.in. przez środowiska kombatantów AK, Związek Sybiraków, Stowarzyszenie Poszkodowanych przez III Rzeszę. Od 1990 r. obok sarkofagu ustawiony został kilkumetrowy krzyż, jako religijny wyraz męczeństwa więźniów Radogoszcza. U stóp pomnika-obelisku, na pl. Pamięci Narodowej, odbywają się uroczystości z okazji kolejnych rocznic wybuchu II wojny światowej i zakończenia niemieckiej okupacji miasta.

Leszek Olejnik