Łódź – Stacja Radegast

W okresie okupacji hitlerowskiej stacja nosiła nazwę Stacja Przeładunkowa Getta na Radogoszczu (Verladebahnhof Getto-Radegast). Była punktem przeładunkowym żywności, opału, surowców dla ludności i zakładów pracy getta oraz wyrobów wyprodukowanych przez Żydów. W październiku i listopadzie 1941 roku deportowano do Łodzi 19 954 Żydów z terenów Austrii, Czech, Luksemburga i Niemiec. W większości były to osoby starsze, wykształcone i dobrze niegdyś sytuowane, wśród nich było mało młodzieży. W okresie grudzień 1941 – sierpień 1942 roku w getcie umieszczono 17 826 Żydów ze zlikwidowanych gett prowincjonalnych Kraju Warty: m.in. z Włocławka, Brzezin, Zduńskiej Woli i innych. Ludność najczęściej dzielono na dwie kategorie: A i B. Pierwszą z nich stanowili ludzie nadający się do pracy w łódzkim getcie. Drugą – osoby będące w podeszłym wieku, stanowiący „element nieprodukcyjny”. Przewożono je i mordowano w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof am Ner). Stacja Radegast przekształciła się w Umschlagplatz w styczniu 1942 roku 12 stycznia tego roku do Chełmna wysłano Cyganów z obozu cygańskiego, działającego na terenie getta od listopada 1941 roku. Pierwszy transport Żydów z getta wyjechał 16 stycznia 1942 roku. Akcja wywożenia trwała z przerwami do 15 maja 1942 roku – w jej wyniku zagazowano w Chełmnie nad Nerem 57 064 Żydów. W pierwszej kolejności wywożono osoby bezrobotne, z wyrokami karnymi, ochotników, następnie Żydów zachodnioeuropejskich.

Kolejna akcja miała miejsce w dniach 5-12 września 1942 roku, nazwana przez ludność getta „szperą”, gdyż deportacjom towarzyszył wydany przez Niemców zakaz opuszczania domów („Allgemeine Gehsperre”). W jej wyniku wywieziono na śmierć 15 681 dzieci w wieku do lat 10 oraz starców powyżej 65 lat – potraktowanych, jako „zbędny, niepracujący element”.

Ze Stacji Radegast odjeżdżały również mniejsze transporty do obozów pracy, m.in. Żydów kierowano do budowy autostrady łączącej Poznań z Berlinem.

Decyzja o likwidacji getta zapadła w maju 1944 roku W czerwcu wznowiono deportacje do Chełmna. Od 23 czerwca do 14 lipca 1944 roku wywieziono w dziesięciu transportach 7 196 osób. Ponownie rozpoczęto akcję deportacji w sierpniu 1944 roku – tym razem do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Ostatni transport ze Stacji Radegast odszedł 29 sierpnia 1944 roku.

Muzeum Tradycji Niepodległościowych Oddział Stacja Radegast