Miejsca pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech
Serdecznie witamy na stronie internetowej Polsko-Niemieckiej Współpracy
Młodzieży, poświęconej miejscom pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech.
Zapraszamy do korzystania z bazy!
Piotrków Trybunalski – miejsca pamięci piotrkowskich Żydów
rozwiń wszystkie
Początki gminy żydowskiej w Piotrkowie Trybunalskim sięgają 1689 r., kiedy król Jan III Sobieski nadał przywilej zezwalający Żydom na wybudowanie w mieście synagogi i założenie cmentarza. Obydwa obiekty nie zachowały się do chwili obecnej. Drewniana synagoga spłonęła w 1740 r., a na terenie cmentarza, po jego zamknięciu w latach 90. XVIII w., wybudowano szpital i poprowadzono drogę (obecnie ul. Wojska Polskiego).
Poza zabytkowym cmentarzem, o dziedzictwie kulturowym piotrkowskich Żydów świadczy też synagoga przy ul. Jerozolimskiej 29 (tzw. Duża Synagoga). Zbudowano ją u schyłku XVIII w. Zdewastowana przez okupanta hitlerowskiego, została odremontowana w latach 60. XX w. (obecnie siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej). O pierwotnym przeznaczeniu gmachu dowiadujemy się z tablicy pamiątkowej umieszczonej na frontowej ścianie budynku. W położonej obok Małej Synagodze (także pochodzącej z XVIII w.), w której mieści się oddział dla dzieci i młodzieży wspomnianej biblioteki, na wschodniej ścianie górnej kondygnacji można oglądać fragmenty zachowanej polichromii, stanowiącej dawniej górną część oprawy aron ha-kodesz.
Nowy cmentarz (przy ul. Spacerowej 93; obecnie ogrodzony ceglanym murem) założony w 1792 r. został poważnie zdewastowany podczas okupacji hitlerowskiej. Zachowało się na nim kilka tysięcy nagrobków, najstarszy z 1794 r.
8 października 1939 r. ogłoszone zostało zarządzenie okupacyjnego nadburmistrza Piotrkowa Hansa Drechsela o utworzeniu tu pierwszego na okupowanych ziemiach polskich getta dla Żydów (decyzja zapadła 30 września). Obejmowało ono obszar piotrkowskiej Starówki oraz pobliskie tereny. W getcie skupiono blisko 30 tys. Żydów z Piotrkowa i okolicznych miejscowości, a nawet przywożonych z Łodzi. W październiku 1942 r. Niemcy przystąpili do likwidacji getta, w ramach której ok. 20 tys. jego mieszkańców wywieziono do obozów zagłady w Treblince i Majdanku. Pozostawiono tzw. małe getto, czyli obóz dla kilku tysięcy Żydów pracujących w piotrkowskich zakładach przemysłowych. Ostatecznie obóz ten zlikwidowano w końcu sierpnia 1943 r. i utworzono dwa obozy przyfabryczne, które zlikwidowano w listopadzie następnego roku, a pozostałych więźniów wywieziono do obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie i Ravensbrück.
Leszek Olejnik
Część terenu dawnego cmentarza żydowskiego zajmuje nieduży skwer. O dawnym przeznaczeniu tego obszaru przypomina tablica na tylnej ścianie nowej synagogi przy ul. Jerozolimskiej 29.
W środkowej części Nowego cmentarza przy ul. Spacerowej 93 znajduje się pomnik w formie grobowca. Został on postawiony dla uczczenia 192 piotrkowskich Żydów zamordowanych podczas wywożenia do Treblinki w październiku 1942 r. W pobliżu bramy znajduje się inny pomnik, upamiętniający ofiary egzekucji miejscowej żydowskiej inteligencji na tym cmentarzu w kwietniu 1943 r. Na pamiątkowej tablicy widnieje napis: „Niech ta wspólna mogiła świadczy po wieczne czasy o męczeństwie narodu żydowskiego, nieludzkim okrucieństwie niemieckiego barbarzyńcy”.
Zwracają też uwagę odrestaurowane grobowce cadyków ze znanych dynastii rabinicznych z Wolborza, Radoszyc i Rozprzy oraz najsłynniejszego cadyka piotrkowskiego z XIX w. dr Chaima Dawida Bernarda.
Powstanie getta w Piotrkowie Trybunalskim upamiętnia tablica na ścianie kamienicy znajdującej się na rogu rynku Trybunalskiego i ul. Sieradzkiej.
Leszek Olejnik
Piotrków Trybunalski – miejsca pamięci piotrkowskich Żydów
Jerozolimska 29, Piotrków Trybunalski
Plan miasta dostępny na stronie www.piotrkow.pl.