Poznań – Muzeum Martyrologii Wielkopolan Fort VII

Obóz powstał na terenie starej pruskiej warowni, która stanowiła niegdyś część systemu umocnień obronnych Poznania, i funkcjonował od października 1939 r. do kwietnia 1944 r. początkowo pod nazwą Konzentrationslager Posen, następnie obóz przejściowy (Übergangslager – Fort VII), a od 1941 r. jako więzienie policji bezpieczeństwa i wychowawczy obóz pracy (Polizeigefängnis der Sicherheitspolizei und Arbeitserziehungslager Fort VII). Podlegał on poznańskiemu gestapo. Zabudowania forteczne składały się z trzech kondygnacji: podziemia, parteru i górnej nadbudowy. Wśród pierwszych więźniów dominowała inteligencja, powstańcy wielkopolscy i śląscy. Aresztowań dokonywali funkcjonariusze grup operacyjnych policji i służby bezpieczeństwa (Einsatzgruppe). Od kwietnia 1940 r. do obozu kierowano członków konspiracji wielkopolskiej. Ogółem przez fort przeszło od 10 do 15 tys. osób. W obozie stosowano wymyślny system kar, dokonywano potajemnych mordów i egzekucji przeprowadzanych pod tzw. ścianą śmierci. Miejscem masowego wieszania chorych był bunkier nr 58. Masowych egzekucji więźniów dokonywano także poza terenem obozu (w lasach koło Palędzia, w lasach koło wsi Dębienko, w Sawinkach koło Mosiny, Rożnowie). Od listopada do grudnia 1939 r. przywożono do fortu pacjentów psychicznie i nieuleczalnie chorych z zakładu w Owińskach, których zabijano przy użyciu tlenku węgla. Fort VII był pierwszym miejscem przeprowadzenia akcji eutanazji w Kraju Warty. Z obozu kierowano transporty więźniów do obozów koncentracyjnych: Dachau, Mauthausen-Gusen, Buchenwald, Sachsenhausen, Ravensbrück, Auschwitz, Gross-Rosen, a także do więzień we Wronkach, Rawiczu, Berlinie, Halle, Lipsku, Wrocławiu i Zwickau. Od marca 1943 r. rozpoczęto przenoszenie więźniów do obozu w Żabikowie, które trwało do czasu likwidacji obozu, tj. do kwietnia 1944 r.