Pruszków – Muzeum Dulag 121

Obóz przejściowy Durchgangslager 121 (w skrócie Dulag 121) przeznaczony był dla ludności cywilnej wygnanej z Warszawy podczas i po Powstaniu Warszawskim. Przez obóz przeszło w okresie od 6 VIII 1944 do 16 I 1945 roku. około 650 tys. osób. Niemcy założyli obóz na terenie opustoszałych Warsztatów Kolejowych sąsiadujących z linią kolejową wiodącą do Skierniewic. Dziewięć z czternastu hal zamieniono na „baraki” obozowe i otoczono zasiekami z drutu kolczastego. Panowały w nich tragiczne warunki bytowe – brak higieny, głód, przepełnienie, co sprzyjało szerzeniu się epidemii. W obozie, jako jedynym z obozów przejściowych, pracowali Polacy, którzy nieśli pomoc więźniom. Zaopatrywali obóz w żywność, zorganizowali służbę medyczną i duszpasterską. Zespół polskich pracowników obozu składał się głównie z ochotników, wśród których byli członkowie Rady Głównej Opiekuńczej i polskiego podziemia. Większość z nich rekrutowała się z mieszkańców Pruszkowa i okolic. Przeciętnie pobyt w obozie trwał od jednego do kilku dni. Więźniowie poddawani byli segregacji. Osoby niezdolne do pracy kierowano transportem kolejowym do różnych miejscowości Generalnego Gubernatorstwa, pozostali wywożeni byli na roboty przymusowe do III Rzeszy oraz do obozów koncentracyjnych. Około 100 tysięcy więźniów w legalny i nielegalny sposób udało się wyprowadzić z obozu. Po wysiedleniu powstańczej Warszawy obóz zmienił charakter. Przetrzymywani byli w nim głównie młodzi mężczyźni wykorzystywani do pracy przy rabowaniu Warszawy, oraz ci, którzy zostali pojmani w łapankach, a legitymowali się warszawskim meldunkiem.

Agata Mirosz