Sztutowo – Muzeum Stutthof

Pierwsi więźniowie przybyli do niemieckiego obozu pod Sztutowem 2 września 1939 r. Do 30 września 1941 r. obóz nosił nazwę „Zivillager Stutthof”. Termin „KL Stutthof” pojawił się w dokumentach 8 stycznia 1942 r. W lecie 1944 r. obóz włączono do realizacji „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, a na jego terenie uruchomiono komorę gazową. Początkowo przebywali tu Polacy aresztowani pierwszego dnia wojny w Wolnym Mieście Gdańsku. Jesienią 1939 r. dołączyli do nich Polacy przywożeni z całego Pomorza. Od 1942 r. w obozie pojawili się Polacy spoza Pomorza. W tym czasie zaczęto również osadzać obywateli: Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Estonii, Grecji, Finlandii, Francji, Holandii, Jugosławii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Węgier, Włoch i Związku Radzieckiego (w sumie przedstawicieli 25 narodowości). Znaczną część więźniów stanowili Żydzi oraz Sinti i Roma. W ciągu ponad pięciu lat istnienia obóz Stutthof stale rozbudowywano. Pierwsza partia więźniów liczyła ok. 150 osób. W 1940 r. w obozie zajmującym 12 ha powierzchni jednorazowo mieściło się ok. 3,5 tys. więźniów. W 1944 r. rozrósł się on do kompleksu obejmującego 120 ha, gdzie przebywało 57 tys. więźniów. KL Stutthof posiadał ok. 40 podobozów i filii. W sumie przez obóz przeszło ok. 110 tys. więźniów, z czego zginęło od ok. 65 tys. Przyczyną wysokiej śmiertelności w obozie było bezpośrednie zadawanie śmierci przez: rozstrzelanie, powieszenie, mordowanie w komorze gazowej za pomocą gazu cyklon B, uśmiercanie dosercowymi zastrzykami z fenolu. Przyczyną śmierci więźniów były również ciężkie warunki życia: niewolnicza praca, głód, fatalne warunki higieniczne, choroby, znęcanie się fizyczne i psychiczne. W obliczu zbliżającej się Armii Czerwonej Niemcy rozpoczęli ewakuację obozu na zachód, w kierunku Lęborka (marsz śmierci więźniów KZ Stutthof). Podczas tzw. marszu śmierci esesmańska eskorta zamordowała wielu wycieńczonych więźniów. Pozostałych wyzwoliła Armia Czerwona. Sam teren obozu został zajęty dopiero 9 maja 1945 r.

Paweł Kosiński