Miejsca pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech
Serdecznie witamy na stronie internetowej Polsko-Niemieckiej Współpracy
Młodzieży, poświęconej miejscom pamięci II wojny światowej w Polsce i w Niemczech.
Zapraszamy do korzystania z bazy!
Warszawa – Muzeum Więzienia „Pawiak”
rozwiń wszystkie
Znajduje się w miejscu więzienia zbudowanego w latach 1830-1835 przez władze carskie między ul. Dzielną, Pawią i Ostrożną (później Więzienną). Kompleks zabudowań więzienia obejmował oprócz gmachu więzienia męskiego i więzienia dla kobiet (tzw. Serbia) jeszcze dziewięć innych budynków gospodarczych i technicznych. Po kapitulacji Warszawy 27 września 1939 r. Pawiak wraz z przylegającym do niego oddziałem kobiecym został przejęty przez Niemców. Początkowo podlegał Wydziałowi Sprawiedliwości w Urzędzie Gubernatora Dystryktu Warszawskiego, a od marca 1940 r. był w wyłącznej dyspozycji Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego, w praktyce – gestapo. Od tego momentu pełnił funkcję centralnego więzienia politycznego nie tylko dystryktu warszawskiego, ale – ze względu na rolę odgrywaną przez Warszawę w ruchu oporu – także dla całego GG. Przez więzienie to przeszła większość aresztowanych członków organizacji podziemnych i przedstawicieli polskiej inteligencji. Wielu z nich zmarło lub zostało zakatowanych w czasie przesłuchań. Na „Pawiaku” przebywało w latach 1939-1944 ok. 100 tys. więźniów, spośród nich ok. 37 tys. zostało zamęczonych w śledztwie i rozstrzelanych w tajnych i jawnych egzekucjach, około 60 tys. deportowano do obozów koncentracyjnych, innych więzień lub na roboty przymusowe do Rzeszy. 21 sierpnia 1944 r., w czasie powstania warszawskiego, Niemcy rozstrzelali pozostających w nim więźniów, po czym wysadzili budynki w powietrze.
Tadeusz Rutkowski
Po wojnie na bazie fragmentu budynku więzienia zbudowano, otwarte w 1965 r., muzeum Pawiaka – w postaci niewielkiego pawilonu otoczonego murem, w którym od strony ul. Dzielnej pozostawiono szereg otworów z metalowymi kompozycjami plastycznymi. Na wybrukowanym kamieniami podwórzu stoi metalowy odlew drzewa rosnącego obok dawnej bramy więziennej oraz kamienny monument ku czci więźniów Pawiaka. Wspomniane wyżej drzewo przetrwało wysadzenie Pawiaka w sierpniu 1944 r. Po wojnie do pnia rodziny ofiar przybijały tabliczki z nazwiskami swych bliskich. W latach 80. wiąz obumarł, został jednak zakonserwowany. Dopiero w 2005 r. wobec groźby przewrócenia został zamieniony na wierną kopię z brązu. W pawilonie mieści się muzeum (oddział Muzeum Niepodległości), w którym pokazywana jest ekspozycja ukazująca dzieje więzienia, szczególnie podczas II wojny światowej oraz odtworzony fragment więzienia (korytarz i pięć cel, w tym cela śmierci).
Tadeusz Rutkowski
Warszawa – Muzeum Więzienia „Pawiak”
Muzeum Niepodległości oddział Muzeum Więzienia „Pawiak” ul. Dzielna 24/26
tel. + 48 22 831 92 89
tel./faks: + 48 22 831 13 17
http://www.muzeum-niepodleglosci.home.pl/pawiak/
W dziale „Ekspozycja” znajduje się opis poszczególnych działów muzeum wraz z galerią fotografii: http://muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/ekspozycja/
e-mail: pawiak@muzeumniepodleglosci.art.pl
Czynne: środa 9.00-17.00; czwartek i sobota 9.00-16.00; piątek 10.00-17.00; niedziela 10.00-16.00.
Wstęp: dla osób powyżej 14. roku życia. Ceny biletów: Normalny – 8 PLN Ulgowy – 5 PLN W czwartek wstęp wolny Zakup biletu upoważnia do zwiedzenia Mauzoleum Walki i Męczeństwa oraz Muzeum Więzienia Pawiak. Cena za lekcję muzealną z oprowadzaniem – 30 zł (młodzież), 50 zł (dorośli)
Plan miasta m.in. na stronie http://www.warszawa.planmiasta.info/.