Wrocław – Zakład Karny nr 1

Usytuowany przy ul. Kleczkowskiej w kompleksie budynków wybudowanych w 1895 r. na potrzeby więziennictwa. W latach II wojny światowej mieściło się tu więzienie karne, w którym obok obywateli Niemiec przetrzymywano Czechów, Francuzów (m.in. ofiary hitlerowskiej akcji represyjnej „Noc i Mgła” z 1943 r.), Polaków (m.in. z Kraju Warty) i innych skazanych przez sądy specjalne za udział w ruchu oporu. Wykonywano tu kary śmierci  (około tysiąca zgilotynowanych). W styczniu 1945 r. część więźniów zwolniono, część ewakuowano, a 40 osób skazanych na karę śmierci pospiesznie rozstrzelano. Więzienie funkcjonowało jednak do zdobycia miasta przez Rosjan.  W ostatnich miesiącach więziono tu żołnierzy i cywilów niemieckich oraz robotników przymusowych oskarżanych o sprzeciwianie się kontynuowaniu obrony Festung Breslau. W sumie przez więzienie przeszło w czasie II wojny ok. 20 tys. osób.

W latach 1945-1956 kompleks więzienny nosił nazwę Więzienie Centralne nr 1, stając się symbolem stalinowskich represji na Dolnym Śląsku. Przetrzymywano tutaj bowiem obok zbrodniarzy hitlerowskich, członków band rabunkowych także żołnierzy podziemia antykomunistycznego: NSZ i WiN. Więziono i zgładzono tutaj m. in. Ludwika Marszałka i Władysława Ciska z dowództwa wrocławskiego WiN. Ciała więźniów, w tym skazanych za walkę z władzą komunistyczną, chowano w bezimiennych mogiłach na Cmentarzu Osobowickim.