Żabikowo – Muzeum Martyrologiczne k. Poznania

Obóz założony w kwietniu 1943 r. na terenie dawnej cegielni. Do wiosny 1944 r. funkcjonował równolegle z obozem w Forcie VII w Poznaniu, którego był kontynuacją. Podlegał poznańskiemu gestapo. O osadzeniu w Żabikowie decydowało przede wszystkim oskarżenie o wrogą działalność wobec III Rzeszy. Tutaj po okresie śledztw i przesłuchań więźniowie czekali na wydanie lub wykonanie wyroków. Skazanych na dalszy pobyt w obozach wywożono (łącznie w 28 transportach) do obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau, Gross-Rosen, Mauthausen, Sachsenhausen, Ravensbrück. Więźniów osadzano w ośmiu drewnianych barakach, a cały teren obozu otoczono podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego pod wysokim napięciem. Obóz przeznaczony był przede wszystkim dla Polaków, więziono tu także radzieckich jeńców wojennych i uciekinierów z robót przymusowych, Niemców – dezerterów z Wehrmachtu, Luksemburczyków, Holendrów, Węgrów, Słowaków, obywateli USA. W obozie przeprowadzono szereg pojedynczych i zbiorowych egzekucji, m.in. rozstrzelano żołnierzy z poznańskiego i pomorskiego okręgu Armii Krajowej, członków Szarych Szeregów. Do 19 stycznia 1945 r. ujęto w ewidencji więźniów nazwiska 21 624 osadzonych. W styczniu 1945 r. podczas likwidacji obóz podpalono, wcześniej część więźniów koleją, część pieszo, została ewakuowana do obozu w Sachsenhausen. Na pogorzelisku obozu odnaleziono spopielone szczątki około 80 więźniów.

Na terenie Żabikowa i Lubonia w okresie okupacji hitlerowskiej funkcjonowały dwa obozy pracy związane z budową autostrady Frankfurt nad Odrą–Poznań. Na budowę autostrady skierowano transporty Żydów z gett w Wieluniu, Zduńskiej Woli i Sieradzu. W każdym z tych obozów osadzono ok. 300 więźniów, których skoszarowano w specjalnie w tym celu postawionych barakach drewnianych. Stworzone przez administrację hitlerowską warunki życia w obozie oraz wyniszczająca organizm praca powodowały wysoką śmiertelność wśród więźniów. Odnotowano także przypadki publicznych egzekucji więźniów przez powieszenie. Chorych i niezdolnych do pracy wywożono do obozu zagłady w Chełmnie (Kulmholf), pozostałych przy życiu w chwili likwidacji „Reichsautobahnlagru” wywieziono do innych obozów i obozów koncentracyjnych.